Biz Bize

Biz Bize'de Neler Yapacağız?

   Türkçe öğretimine dair merak ettiğiniz tüm soruları bu başlıkta uzmanlarımız cevaplayacak. Lisans öğrencileri, yeni mezun olmuş öğretmenler ve bir kurumda çalışan/özel olarak öğretmenlik yapan her Türkçe eğitimcisinin aklına takılan belirli konular olabiliyor. Biz Bize etkinliğimizde alanımızla ilgili aklımıza takılan soruları uzmanlarına soracağız. Dört temel dil becerisi ve öğretimi, dil bilgisi ve öğretimi; Eski Türk Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı, Türk mitolojisi, Türk masalları, Türk destanları ve daha pek çok başlıkla ilgili merak ettiklerinizi burada samimi bir ortamda cevaplıyor olacağız. 

   Sayılanlara ek olarak çocuk edebiyatı, Türkçe eğitiminde kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretimi gibi pek çok konuyu uzman görüşleri ile burada açıklıyor olacağız. Beklemede kalın!

Biz Bize'in ilk konuğu Türk mitolojisini çocuklara ustalıkla anlatan yazar Ömer ÜNAL oldu. Kendisini detaylı bir şekilde tanımanızı çok isteriz. 

ÖMER ÜNAL

1987’de portakal ağaçlarının süslediği Hatay’ın Dörtyol ilçesinde doğdu. Çocukken başlayan fantastik kitap ve film merakı sayesinde öyküler yazmaya, hayaller kurmaya başladı.

Büyüyünce bu hayal gücünü hiç ama hiç kaybetmedi. Türkçe öğretmeni oldu, sonra mitolojinin gizemli dünyasına dalıp halk efsanelerinin ve Türk mitolojisinin peşine düştü. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Halk Bilimi Anabilim Dalında, “Çocuk Edebiyatında Türk Mitolojisi” konulu tez çalışmasıyla doktora eğitimine devam ediyor.

Şu an Ankara’da yaşıyor ve Yenimahalle BİLSEM’de birbirinden meraklı öğrencileriyle derslerde, Kaf Dağı’na kanatlı kelimeler uçuruyor!

Ömer Ünal’ın en sevdiği şeylerden biri de Türk mitolojisindeki gizemli karakterleri çocuklara anlatmak. Ejderhalar, devler, bilge atalar, tılsımlı taşlar, tulparlar ve tepegözler... Hepsi onun kitaplarında yerini alıyor! Yazdığı kitaplar o kadar sevildi ki “Yeşim Taşı Efsanesi” serisiyle Yılın En İyi Yerli Fantastik Kitap Yazarı seçildi. “Kayıp Mısranın Peşinde” kitabıyla da Türkiye Yazarlar Birliği 2023 Çocuk Edebiyatı Ödülü’nü kazandı.

Kendisine sorarsanız en güzel ödülün bir çocuğun gözlerinin parlayarak “Kitabınızın devamı geliyor mu?” diye sorması.

Kitapları:
🔮 Yeşim Taşı Efsanesi 1 – Karanlık Dünya’ya Yolculuk
🔮 Yeşim Taşı Efsanesi 2 – Gizemli Kitap
🔮 Yeşim Taşı Efsanesi 3 – Son Mücadele
🔍 Kayıp Mısranın Peşinde
🗝️ Mete Cazu’ya Karşı
🗝️ Üç Anahtar
🦅 Yedi Akbaba Efsanesi
🧭 Halikarnas Balıkçısı ile Yolculuklar – Büyülü Pusula – BODRUM DENİZ MÜZESİ YAYINLARI

*Yanlışlıkla Seçilen Kahraman

Gelelim kendisiyle heyecanla yaptığımız röportajımıza...

Türk Mitolojisinin Çocuk Edebiyatı ile İlişkilendirilmesi ve Türkçe Eğitimi

ÖMER ÜNAL- EĞİTİMCİ YAZAR

1) Türk mitolojisini çocuklara aktarmak onların kültürel kimlik gelişiminde nasıl bir rol oynuyor?

Türk mitolojisi, çocukların kimliklerini besleyen köklerden biridir. Çocuklar, kendi milletinin kahramanlarını, destanlarını tanıdıkça kendini evrensel bir dünyanın parçası olarak görürken aynı zamanda köklü bir geçmişin de mirasçısı olduğunu fark eder. Bu, aidiyet duygusunu güçlendirir. Türk milletinin derin köklerini öğrenmesini sağlar.

2) Sizce Türk mitolojisi çocukların değerler dünyasına nasıl katkılar sağlıyor?

Mitoloji; cesaret, adalet, dostluk, vefa, iyilik gibi soyut değerleri somut kahramanlar üzerinden anlatır. Çocuk, Boğaç Han’ın cesaretiyle cesur olmayı, Umay Ana’nın koruyuculuğuyla merhameti öğrenir. Yani mitoloji değerler eğitimine hikâye üzerinden canlılık katar. Kitaplarımda ben de bu noktaya dikkat ediyorum. Yeşim Taşı Efsanesi serisinde özellikle Oğuz’un ve Umay’ın fantastik yolculuklarının çocukların hayal dünyalarını beslemelerini önceledim.

3) Türk mitolojisini çocuklara anlatmak çocukların dört temel dil becerisi gelişimini nasıl etkiliyor?

Dinleme: Masal, mit ve destanların anlatımı çocukların dikkatini odaklamasını sağlar.

Konuşma: Çocuklar mitolojik karakterleri rol yaparak canlandırdıklarında kelime dağarcıkları zenginleşir.

Okuma: Mitolojik öyküler çocuklara yeni kavramlar ve kelimeler sunar.

Yazma: Çocuklar kendi mitlerini yazmaya başladığında yaratıcı yazma becerileri gelişir.

4) Mitolojik hikâyeler ders kitaplarında ya da okul programlarında nasıl daha etkin kullanılabilir?

Metinlerin bilgi aktarımı işlevi dışında bazı etkinliklerle de zenginleştirilerek kullanılması gerekir. Çizgi roman uyarlamaları, rol yapma oyunları, yaratıcı yazma etkinlikleri ya da maket çalışmalarıyla öğrencinin zihnine daha kalıcı şekilde yerleşebilir. Yeşim Taşı Efsanesi kitaplarımla ilgili birçok etkinlik yapıldı. Katıldığım söyleşiler ve imza günlerimde okullardaki çocukların öğretmenleriyle bu tür etkinliklere imza attıklarını görüyorum. Kitaplarımdaki karakterlerin maketlerini yapıyorlar. Bunlar kalıcı öğrenmeye daha çabuk hizmet ediyor.

5) Mitolojik unsurları çocukların anlayabileceği bir dil ve kurguya dönüştürürken nelere dikkat edilmeli?

Dil sade, akıcı ve çağdaş olmalı. Çocuğun dünyasına yakın mizahi öğeler eklenmeli. Karmaşık kavramlar doğrudan değil somut örneklerle verilmelidir. Ayrıca korkutucu unsurların abartılmadan anlatılması önemlidir. Yedi Başlı Ejderha, Arçura Türk mitolojinin kötücüllerinden. Bunlara yer verilmeli ama mitik anlatılar günümüz çocuk dünyasına uyarlanmalı. Onların zihinsel ve ruhsal seviyelerine uygun bir dil kullanılmalı. Yanlışlıkla Seçilen Kahraman kitabımda mizahi bir dil kullanmayı tercih ettim. Haftar gibi kötü bir varlık bile sevimli bir duruma gelebiliyor.

6) Mitoloji çocuklar için soyut olabiliyor. Özellikle somut işlem dönemindeki çocuklar için Türk mitolojisini tanıtırken nasıl bir yol izliyorsunuz?

Ben her zaman somutlaştırmaya çalışıyorum. Mesela Erlik Han’ı anlatırken sadece “yeraltı tanrısı” demiyorum; karanlık bir mağarayı, taşları, soğuğu hayal ettiriyorum. Umay Ana’yı ise kanatlı bir varlık olarak resimlerle gösteriyorum. Çocuk bu şekilde kavramı zihninde canlandırabiliyor.

7) Epik anlatımların şiirselliği de kullandığını biliyoruz. Bu, çocukların şiire yaklaşımını nasıl etkileyebilir?

Mitolojinin ritmik dili çocukları şiire hazırlar. “Oğuz Kağan Destanı”nın tekrarlı ve ahenkli yapısı çocukta müzikal bir duyarlılık oluşturur. Bu, onları hem şiiri anlamaya hem de yazmaya yakınlaştırır.

8) Çocuklara mitolojiyi nasıl sevdirebiliriz?

Onlara “ders” gibi değil “oyun” gibi sunarak. Masal okuma saatleri, çizgi film uyarlamaları, kukla gösterileri, dijital oyunlar ve VR deneyimleriyle mitolojiyi canlı kılabiliriz. Ben bunu kitaplarla ve söyleşimlerimle az da olsa başarabildiğimi düşünüyorum. Pegasus’un yanında Tulpar’ı bilen öğrencileri gördükçe mutlu oluyorum. Yeşim Taşı Efsanesi üçleme serimde de buna dikkat ettim.

9) Türk mitolojisini çocuklara anlatırken zorlandığınız noktalar neler?

Hayır, tam tersine oldukça zevkli bir alanda çalışıyorum ve bolca üretiyorum. Şimdiye kadar yayımlanmış on kitabım var ve hepsinde de Türk mitolojisinden söz ediyorum.

10) Çocukların özellikle ilgisini çeken mitolojik bir karakter var mı?

Evet. Çocukların en çok ilgisini çeken karakter genellikle Umay Ana oluyor. Çünkü koruyucu, sevgi dolu bir figür. Erkek çocuklar ise daha çok Alp Er Tunga ve Boğaç Han gibi savaşçı kahramanlara ilgi duyuyor.

11) Efsanevi türlerin inandırıcılığı açısından mübalağa sanatının işlevini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Mübalağa, mitolojinin olmazsa olmazıdır. Çocuğa aslında gerçek dünyada olmayacak bir şeyi anlatırken olağanüstülüğü kabul ettirir. “Göğe kadar uzanan ağaç” ya da “bir nefeste dağları deviren yiğit” çocuğun hayal ufkunu genişletir.

12) Öğretmenlere Türkçe dersinde mitolojiyi kullanma anlamında neler önerirsiniz?

Masal-anlatım köşeleri oluşturabilirler. Öğrencilerden kendi mitlerini yazmalarını isteyebilirler. Mitolojik karakterleri drama yoluyla canlandırabilirler. Görseller, çizgi filmler ve oyunlarla destekleyebilirler. Bu şekilde ders, sadece dil bilgisi değil aynı zamanda kültürel hafıza aktarımı dersi hâline gelir. Elbette son dönemde yayımlanan mitolojimizi anlatan kitapları öğrencilerine okutmalılar. Yeşim Taşı Efsanesi serimi, öğretmenlere tavsiye ediyorum. Yaşasın TÜRK mitolojisi. 😉

Ömer ÜNAL